Oncologie Fysiotherapie

Oncologie fysiotherapie richt zich op de behandeling van mensen met kanker en dan op de gevolgen van de ziekte zelf en van de gerelateerde medische behandelingen. Het werkgebied van de fysiotherapie is het bewegen van het lichaam en alles wat daarmee samenhangt. Dat geldt ook voor de oncologie fysiotherapie. Deze fysiotherapie richt zich op de problemen bij het verminderd functioneren van het bewegingsapparaat als gevolg van kanker en medische behandelingen tegen kanker.

Men kan dan denken aan lichamelijke problemen zoals de gevolgen van operaties, schade aan het bewegingsapparaat en hart en longen door bestraling en chemotherapie, en lymfoedeem.
Er kunnen ook algemene klachten zijn zoals pijn, vermoeidheid, problemen met het uitvoeren van de dagelijkse bezigheden, een veranderd lichaamsbeeld of verminderde belastbaarheid. Deze algemene klachten hebben vaak een lichamelijke en geestelijke component, die elkaar beïnvloeden. Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van bewegen op algemene en lichamelijke klachten van kankerpatiënten. Daaruit blijkt dat fysiotherapie en met name bewegen een positieve invloed heeft op kwaliteit van leven, pijn, vermoeidheid, herstel van belastbaarheid en terugkeer in het arbeidsproces.

Adviseren en begeleiden

De oncologie fysiotherapeut richt zich behalve de lichamelijke klachten ook op het persoonlijk adviseren en begeleiden van oncologische patiënten. Zij geeft advies en begeleidt risicovolle patiëntengroepen en hun partners (familie). Deze taak is afhankelijk van de hulpvraag en de ziektefase waarin de patiënt zich bevindt.

De oncologie fysiotherapeut begeleidt de patiënt bij- en adviseert hem over zelfzorg. Zij bespreekt het effect van belasting en het gewenste niveau van belastbaarheid. Zij geeft aan wat het belang is van beweging en spierarbeid, geeft houdingsadvies en leert de patiënt omgaan met de (tijdelijke) fysieke beperkingen als gevolg van de oncologische aandoening en de behandelingen daarvan. Kanker en de behandeling van kanker kan een blijvende verandering van de belasting en belastbaarheid van het lichaam tot gevolg hebben. Met de specifieke kennis hiervan zal de oncologie fysiotherapeut verantwoorde adviezen geven.

Door de oncologische aandoening en de behandeling hiervan verandert er wezenlijk iets in de belastbaarheid van de patiënt. De verandering is zowel psychisch als somatisch. De specifieke kennis van de oncologie fysiotherapeut wordt gebruikt om schade, als gevolg van de overbelasting, te voorkomen.

Bij de behandeling van de doelgroep richt de oncologie fysiotherapeut zich onder andere op:

• Informeren en adviseren van patiënten met oncologische aandoeningen en hun omgeving over de mogelijkheden en de onmogelijkheden betreffende behandeldoelen. Er wordt rekening gehouden met de fase van het ziekteproces waarin de patiënt zich bevindt.
• Oefenen met als doel de lichamelijke conditie in de prevalidatie periode zo optimaal mogelijk te maken.
• Oefentherapie: gericht op het mobiliseren van bewegingsbeperkingen, het verbeteren van bewegingsfuncties, het verbeteren van algehele en lokale conditie met als einddoel het verhogen van het activiteiten- en participatieniveau. Punten van aandacht zijn: dagelijkse activiteiten, arbeidsparticipatie, sport en hobby’s.
• Begeleiding en advies: de oncologie fysiotherapeut adviseert en begeleidt de patiënt in het omgaan met zijn specifieke klachten waarvoor hij in behandeling is of geweest is. Tevens is zij tijdens de behandeling ook vaak een ‘luisterend oor’ voor de patiënt. De patiënt praat over de situatie waarin hij verkeert en de oncologie fysiotherapeut kan hem adviseren en morele steun geven bij het omgaan met zijn probleem.
• Het behandeldoel wordt afgestemd op de fase waarin de patiënt zich bevindt. De specifieke kennis van de oncologie fysiotherapeut is hierbij nodig om te bepalen welke doelen haalbaar zijn.
• De oncologie fysiotherapeut heeft de specifieke kennis om bij oncologische aandoeningen adviezen op maat te geven  die de kwaliteit van leven verhogen.

We onderscheiden globaal vier stadia bij de behandeling van kanker. Elk stadium heeft een andere invloed op het functioneren van het lichaam. Dit is van belang voor de doelen die de patiënt en de oncologie fysiotherapeut samen opstellen voor de behandeling.

In de behandelfase is de diagnose gesteld en vinden de primaire medische behandelingen plaats, zoals operatie, bestraling en/of chemotherapie. Dit kan allerlei ongemak met zich meebrengen waarbij de oncologie fysiotherapeut kan helpen. Verder is het erg belangrijk om actief te blijven en te blijven of te gaan bewegen. De oncologie fysiotherapeut kan daarover adviseren en het bewegen begeleiden.

In de herstelfase knapt de patiënt op van de medische behandelingen en kan hij of zij zijn leven weer gaan oppakken. Gevolgen van de medische behandelingen kunnen dat echter in de weg staan. In dit stadium is het dus belangrijk dat er voorwaarden geschapen worden voor het hervatten van een zo normaal mogelijk leven. Daarbij kan de oncologie fysiotherapeut helpen door bijvoorbeeld een bewegingsprogramma aan te bieden om de conditie weer op te bouwen of klachten te behandelen die verder herstel moeilijk maken. Zoals bijvoorbeeld lymfoedeem of een beperkte beweging.

Van veel medische behandelingen is bekend wat de effecten kunnen zijn op lange termijn. Deze lange termijn effecten kunnen soms jaren later pas optreden, als de behandelingen en de na-controles allang voorbij zijn. Een oorzaak hiervan zou kunnen zijn dat er steeds nieuwe behandelingen bij komen waarvan we de lange termijn effecten misschien nog niet kennen. Veel lange termijn effecten hebben hun uitwerking op het bewegingsapparaat en men komt ermee bij de fysiotherapeut terecht. Het is dus altijd belangrijk om te vertellen dat u ooit behandeld bent voor kanker als u jaren later met klachten naar de fysiotherapeut gaat. De oncologie fysiotherapeut is vanuit zijn of haar specialisme over het algemeen goed in staat deze lange termijn effecten te identificeren. Het is de bedoeling van de medische behandelingen dat de patiënt geneest en weer alles kan doen dat hij of zij voor de behandelingen ook deed.

Maar soms loopt het anders en slaan de medische behandelingen niet goed aan, ontstaan er uitzaaiingen of een nieuwe vorm van kanker. Dan spreken we van de palliatieve fase. De ziekte is dan niet meer te genezen. Dit stadium kan soms heel lang duren. Het belangrijkst is dan dat de kwaliteit van leven goed is. Daarvoor is een actieve levensstijl met veel lichaamsbeweging belangrijk. De oncologie fysiotherapeut begeleidt en adviseert daarover.

In de terminale fase is het levenseinde in zicht. Pijn, moeheid en benauwdheid zijn de belangrijkste klachten. Bij deze klachten kan de oncologie fysiotherapeut helpen met bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen, begeleiden bij belasten, advies en ondersteuning bij ventilatie, temperatuur en luchtvochtigheid, ademhalingsoefeningen.

Mensen met kanker kunnen zich aanmelden voor een oncologie fysiotherapeutisch consult. Dat kan op eigen initiatief, op verwijzing van huisarts of specialist of op advies van de eigen fysiotherapeut. Tijdens het consult worden de klachten en problemen geïnventariseerd. Uit die inventarisatie volgt een advies over de mogelijkheid van fysiotherapie bij die klachten en problemen. Behandeling aan huis is ook mogelijk.